भारत र आसियान बीचको सम्बन्ध साझा सांस्कृतिक र सभ्यतागत धरोहरमा गहिरो जडिएको छ, जसले दुवै पक्षको स्थायी साझेदारीको मूल आधार बनाउँछ; यो सम्बन्ध केवल भू-राजनीति र अर्थशास्त्रभन्दा पर जाती रहेको छ, जसले दुवै पक्षको आपसी समझलाई थप सुदृढ बनाउँछ।
भारतको ‘विश्वबन्धु’ अवधारणा, जसको अर्थ ‘दुनियाँको मित्र’ भन्ने हुन्छ, यो केवल एक सैद्धांतिक विचार मात्र होइन, अपितु कूटनीतिक दृष्टिकोण र रणनीतिक आवश्यकता हो। डा. एस. जयशंकरको नेतृत्वमा भारतको विदेश नीतिमा यो अवधारणा अगाडि आएको छ, जसले विकासशील राष्ट्रहरूसँग सम्बन्ध विस्तार गर्न र विश्वमा सबै प्रकारका सहकार्यलाई गति दिन खोज्दैछ।
भारतको ‘विश्वबन्धु’ अवधारणाले विशेष गरी एशियाली राष्ट्रहरूसंगको सम्बन्धलाई थप गहिरो बनाएको छ। हालैका वर्षहरूमा भारत र एशियानी राष्ट्रहरूको सम्बन्धलाई मजबूती दिन धेरै परियोजनाहरू र समझदारीहरू अगाडि आएका छन्। विशेष गरी, चीनको विश्व व्यापार संगठनमा प्रवेश गर्नाले, २००८ को वित्तीय संकट र २०२०-२१ को महामारीले एशियानी-भारत सम्बन्धलाई नयाँ चुनौतीहरू सामना गर्नुपर्ने परिस्थितिमा ल्याएको छ।
२००८ को वित्तीय संकटले विकासशील राष्ट्रहरूको अर्थतन्त्रमा विविधीकरणलाई अनिवार्य बनाएको थियो। यस संकटका समयमा, एशियानी राष्ट्रहरूले भारतलाई एक महत्वपूर्ण बजारको रूपमा पहिचान गरेका थिए जसले आफ्नो निर्यातलाई अझ प्रभावकारी बनाउन सहयोग गर्न सक्छ।
त्यसपछि, कोभिड-१९ महामारीले स्वास्थ्य सेवामा सहकार्यको आवश्यकता थप स्पष्ट गर्यो। भारतको ‘वैक्सीन मैत्री’ कार्यक्रममार्फत, भारतले धेरै एशियानी राष्ट्रहरूलाई महामारी नियन्त्रण गर्न सहयोग पुर्यायो, जसले विश्वसनीयताको बल थपेको छ। यो सहयोग र परियोजनाहरूले केवल भौतिक र आर्थिक सहयोगलाई मात्र होइन, अपितु सांस्कृतिक र सामाजिक सहकार्यलाई पनि अझ फराकिलो बनाएको छ।
यस क्रममा भारतको ‘इन्डो-प्यासिफिक’ दृष्टिकोणले एशियानी देशहरूसँगको सहकार्यलाई थप बल प्रदान गरेको छ। चीनको बेल्ट एण्ड रोड इनीशियेटिभसँग प्रतिस्पर्धा गर्दै भारत र एशियानी राष्ट्रहरूका समर्पित परियोजनाहरूले क्षेत्रीय एकता र आर्थिक सहकार्यलाई नयाँ उचाइमा पुर्याइरहेका छन्।
यसरी, भारतको ‘विश्वबन्धु’ अवधारणा, एशियानी देशहरूसँगको साझेदारीलाई रणनीतिक रूपले शक्तिशाली बनाउन सहयोग गरिरहेको छ, जसले भविष्यमा पनि द्विपक्षीय र बहुपक्षीय सहकार्यलाई थप गहिराई प्रदान गर्ने अपेक्षा गरिएको छ।
