यो जीनोमिक डेटा सेटमा भारतका विविध जनसङ्ख्याबाट १०,००० व्यक्तिहरूको सम्पूर्ण जीनोम अनुक्रम समावेश छ।
भारतले आफ्नो पहिलो जीनोमिक डेटासेट र इन्डियन बायोलोजिकल डेटा सेन्टर पोर्टलहरू सार्वजनिक गर्दै जीनोमिक्समा ऐतिहासिक उपलब्धि हासिल गरेको छ। विज्ञान तथा प्रविधि राज्य मन्त्री जितेन्द्र सिंहले जनवरी ९, २०२५ मा नयाँ दिल्लीको विज्ञान भवनमा आयोजित जिनोम इन्डिया डाटा कन्क्लेवमा यो घोषणा गरेका हुन्। यस उपलब्धिले भारतलाई जीनोमिक अनुसन्धानमा आत्मनिर्भर बनाउँदै अन्तर्राष्ट्रिय मञ्चमा प्रमुख स्थान दिलाउने अपेक्षा गरिएको छ।
जिनोमइन्डिया परियोजना अन्तर्गत विकसित यो डेटासेटले विभिन्न भारतीय समुदायका १०,००० मानिसहरूको पूर्ण जीनोम अनुक्रम समेटेको छ। यो डेटासेट इन्डियन बायोलोजिकल डेटा सेन्टरमा संग्रहित छ, जुन अब विश्वव्यापी अनुसन्धानकर्ताहरूका लागि उपलब्ध हुनेछ।
जिनोमइन्डिया परियोजनाको महत्त्वमा प्रकाश पार्दै मन्त्री सिंहले भने, “भारत अब विदेशी जीनोमिक डाटामा निर्भर रहनु पर्दैन। यो स्वदेशी स्रोतले भारतीय जनसांख्यिकीय विशेषतासँग सम्बन्धित आनुवंशिक विविधता अध्ययन गर्न र स्वास्थ्य सेवा समाधान विकास गर्न अनुसन्धानकर्तालाई सक्षम बनाउनेछ।”
भारतको बायोइकोनोमीले २०१४ मा १० अर्ब डलरको बजारबाट २०२४ सम्ममा १३० अर्ब डलर पार गरेको छ। २०३० सम्म यो बजार ३०० अर्ब डलर पुग्ने प्रक्षेपण गरिएको छ। मन्त्री सिंहले यस प्रगतिलाई भारत सरकारको दूरदर्शी नेतृत्व र सक्रिय नीतिहरू, जस्तै बायो इ ३ नीति, सँग जोडेका छन्।
जिनोमइन्डिया परियोजनाले भारतमा वंशानुगत रोगहरूको निदान र रोकथाममा क्रान्तिकारी परिवर्तन ल्याउने अपेक्षा गरिएको छ। प्रो. अजय कुमार सूद, भारत सरकारका प्रमुख वैज्ञानिक सल्लाहकारले भने, “यो डेटाले आनुवंशिक विकारहरूको उपचारमा मात्र होइन, दिगो कृषि अभ्यास र वातावरणीय अनुसन्धानमा पनि महत्वपूर्ण योगदान दिनेछ।”
भारतले आगामी दिनमा १ करोड जीनोम अनुक्रम गर्न लक्ष्य राखेको छ। यसका लागि विभिन्न संस्थाहरूसँग सहकार्य बढाइँदैछ। प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले भने, “जिनोमइन्डिया परियोजना भारतको सांस्कृतिक र आनुवंशिक विविधतालाई अत्याधुनिक विज्ञानसँग जोड्ने उदाहरण हो।”
यो परियोजनाले भारतलाई विश्वव्यापी जीनोमिक अनुसन्धानको केन्द्रमा पुर्याउँदै नयाँ वैज्ञानिक क्रान्तिमा नेतृत्वदायी बनाउनेछ।
