भारत र फिलिपिन्सले ७५ वर्षको कूटनीतिक सम्बन्ध मनाउँदा, दुवैले बहुपक्षीय र क्षेत्रीय मुद्दामा साझा धारणा राख्दै दुविपक्षीय यात्रामा लामो दूरी पार गरेको स्मरणीय छ
नोभेम्बर १३, २०२४ मा भारतीय विदेशमन्त्री डा. एस. जयशंकर, भारतका लागि फिलिपिन्सका राजदूत जोसल एफ. इग्नासियो, र फिलिपिन्सका पर्यटन उपमन्त्री मारिया रिका सि. बुएनोले भारत-फिलिपिन्स कूटनीतिक सम्बन्धको ७५ वर्ष पूरा भएको अवसरमा संयुक्त लोगो सार्वजनिक गरे।
यो लोगोले दुई देशका राष्ट्रिय झण्डा र चराहरूका तत्व समेट्दै सात दशक लामो मित्रता, सांस्कृतिक सम्बन्ध र साझा मूल्यहरूको प्रतीक प्रस्तुत गरेको छ।
यो विशेष अवसर प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी सरकारको ‘एक्ट ईस्ट नीति’ को १० वर्ष पूरा भएको समयमा परेको छ। यस नीतिको परिप्रेक्ष्यमा भारतले दक्षिणपूर्वी एसियाली राष्ट्रहरूसँग विशेष सम्बन्ध बनाएको छ।
हालैका महिना भारत-फिलिपिन्स सम्बन्धका लागि निकै महत्त्वपूर्ण बनेका छन्।
सेप्टेम्बर ९, २०२४ मा आयोजित १४औं भारत-फिलिपिन्स नीति परामर्श वार्ता र पाँचौं रणनीतिक संवादले रक्षा, समुद्री क्षेत्र, व्यापार, स्वास्थ्य, ऊर्जा, कृषि, प्रविधि, संस्कृति र जनस्तरका आदानप्रदानमा सहकार्यलाई नयाँ उचाइमा पुर्याउने सहमति जनाए। अक्टोबर १६, २०२४ मा आयोजित पहिलो आसियान-भारत साइबर नीति संवादमा पनि दुवै पक्षले यी क्षेत्रहरूमा सहकार्य विस्तार गर्न प्रतिबद्धता व्यक्त गरे।
भारत-फिलिपिन्स द्विपक्षीय सहकार्यका लागि २०११ मा स्थापना गरिएको संयुक्त आयोगले पछिल्लो दशकमा सहयोगलाई संस्थागत रूपमा मजबुत बनाएको छ।
२०१३ मा भएको बैठकले आतंकवादविरुद्धको कार्यसमूह गठन गर्न सहमति जनायो, जसले विश्वव्यापी सुरक्षा चुनौतीहरूलाई सम्बोधन गर्ने मार्ग प्रशस्त गर्यो। हालै, २०२३ मा, पाँचौं संयुक्त आयोग बैठकमा रक्षा र व्यापार जस्ता क्षेत्रहरूमा सहकार्य विस्तार गर्ने प्रतिबद्धता पुनः पुष्टि गरियो।
दुवै देशको रक्षा सहकार्य अन्तर्गत, फिलिपिन्सले भारतको ब्रह्मोस एन्टी-शिप मिसाइलको पहिलो अन्तर्राष्ट्रिय ग्राहक बनेर ऐतिहासिक सम्झौता गर्यो। जनवरी २८, २०२२ मा $३७५ मिलियन अमेरिकी डलरको सम्झौता हुँदै ब्रह्मोस मिसाइल आपूर्ति गर्ने निर्णयले द्विपक्षीय रक्षा सम्बन्धमा महत्वपूर्ण योगदान पुर्याएको छ।
भारत र फिलिपिन्सबीचको व्यापार पछिल्लो एक दशकमा उल्लेखनीय रूपमा बढेको छ। २०१० मा $१ बिलियन रहेको व्यापार २०२३-२४ सम्ममा लगभग $३.६ बिलियन पुगेको छ।
२०२४-२५ को दोस्रो त्रैमासिक (अप्रिल-अगस्ट) मा मात्रै व्यापार $१.३३७ बिलियन पुगेको तथ्यांकले व्यापार सहकार्यमा स्थायित्व र प्रगति दर्साउँछ।
दुवै देशले संयुक्त राष्ट्र संघ सुधार, आतंकवाद, र जलवायु परिवर्तनजस्ता बहुपक्षीय मुद्दाहरूमा साझा अडान राख्दै क्षेत्रीय सहकार्यलाई प्राथमिकता दिएका छन्। ‘स्वतन्त्र, खुला र समावेशी इंडो-प्यासिफिक क्षेत्र’ को अवधारणा दुवै पक्षको कूटनीतिक प्राथमिकतामा छ।
७५ वर्ष लामो कूटनीतिक सम्बन्धले भारत-फिलिपिन्सबीचको मित्रता, विश्वास, र साझेदारीलाई मजबुत बनाएको छ। साझा मूल्य र लक्ष्यमा आधारित यो सम्बन्धले आगामी वर्षहरूमा थप गहिरो रणनीतिक साझेदारीको दिशामा अघि बढ्ने संकेत गरेको छ।
भारतका लागि, ‘एक्ट ईस्ट नीति’ मार्फत फिलिपिन्स महत्त्वपूर्ण साझेदार रहँदै आएको छ। उता, फिलिपिन्सले भारतलाई आगामी दिनहरूमा विश्वासिलो मित्रका रूपमा हेरेको छ।
(लेखक: अन्तर एशियाली अध्ययन केन्द्र, जवाहरलाल नेहरू विश्वविद्यालय, नयाँ दिल्लीका प्राध्यापक; व्यक्त गरिएका विचारहरू उनका व्यक्तिगत हुन्।)
